Waarden in ACT: Jouw Kompas naar een Betekenisvol Leven

Inhoudstabel

Stel je voor dat je leven een leeg canvas is. Welke kleuren wil je gebruiken om het te schilderen? Wat voor soort meesterwerk wil je achterlaten? Waarden in ACT (Acceptatie en Commitment Therapie) dienen als de kleuren en de richtinggevende lijnen van je schilderij. Ze vormen een innerlijk kompas dat je helpt keuzes te maken en acties te ondernemen die bijdragen aan een betekenisvol en vervuld leven.

In deze blogpost gaan we dieper in op waarden in ACT. We onderzoeken wat waarden zijn, waarom ze belangrijk zijn en hoe je ze kunt identificeren en toepassen. Deze post maakt deel uit van een reeks over ACT, waarin we eerder acceptatie, defusie en zelf-als-context hebben besproken. Wil je een overzicht van ACT? Lees dan de algemene inleiding. Meer weten over hoe je emoties kunt hanteren? Bekijk onze gids: Omgaan met emoties.

Geen tijd om te lezen? Luister naar de AI-gegenereerde podcast van dit artikel! 🎧

Wat Zijn Waarden in ACT?

In ACT worden waarden gezien als richtinggevende principes die ons leven op lange termijn vormgeven. Ze verschillen van doelen, die concrete eindpunten zijn. Waar een doel bijvoorbeeld kan zijn om een marathon te lopen, is een waarde het willen leiden van een actief en gezond leven. Waarden gaan over hoe je je wilt gedragen, ongeacht de omstandigheden.

Waarden zijn geen maatschappelijke verwachtingen, plichtgevoelens of wensen. Ze komen van binnenuit en vertegenwoordigen wat jij belangrijk vindt. Zoals Dr. Russ Harris schrijft: “Waarden zijn de kwaliteiten van actie – werkwoorden in plaats van zelfstandige naamwoorden.”

De Verwarring Rondom Waarden

Veel mensen hebben moeite met het identificeren van hun waarden. Dit komt vaak doordat we:

Maatschappelijke verwachtingen verwarren met onze eigen waarden (bijvoorbeeld: “Ik moet succesvol zijn omdat anderen dat verwachten”).
Plichtgevoelens verwarren met intrinsieke motivatie (“Ik moet zorgen voor mijn familie”).
Doelen verwarren met waarden (“Ik wil promotie maken”).

ACT nodigt ons uit om voorbij deze verwarringen te kijken en te focussen op wat we willen dat ons leven vertegenwoordigt. Dit proces helpt ons om een leven te leiden dat in lijn is met onze kernwaarden, zelfs wanneer dit moeilijk is.

Waarden als Levende Kompassen

Waarden in ACT fungeren als een innerlijk kompas dat ons richting geeft. Ze blijven constant, terwijl onze gedachten, gevoelens en omstandigheden voortdurend veranderen.

Metaforen om Waarden te Begrijpen

De Kompasmetafoor: Stel je voor dat je een lange wandeling maakt. Je waarden zijn de magnetische noordpool die je richting geeft. Gedachten en emoties zijn als veranderlijke winden – soms trekken ze je van je koers af. Door trouw te blijven aan je kompas, blijf je in de juiste richting bewegen.
De Diamantmetafoor: Waarden zijn als facetten van een diamant – elk facet reflecteert een uniek aspect van wie je bent en wat je belangrijk vindt.

Leven volgens je waarden is niet altijd makkelijk. Soms betekent het dat je pijnlijke gevoelens of ongemak moet accepteren. Maar het resultaat is een rijker en betekenisvoller leven.

Hoe Ontdek je Je Waarden?

Er zijn verschillende manieren om je waarden te ontdekken. Hier zijn enkele methoden en oefeningen die je kunnen helpen:

Reflectie op Belangrijke Levensgebieden

Denk na over wat belangrijk voor je is in verschillende levensgebieden, zoals:

Familie
Werk
Relaties
Persoonlijke groei
Vrije tijd

Lees ook ons artikel Ontwikkel jouw levensvisie in balans: het Levenswiel. Daar leer je hoe je in de praktijk zicht kunt krijgen op jouw levensgebieden en hoe je kunt groeien in elk van deze.

Terugblikken op Inspirerende Momenten

Denk aan momenten waarop je je levendig en betrokken voelde. Wat deed je toen? Welke waarden kwamen tot uiting in je gedrag?

Waarden Oefeningen

De Waarden Kompas Oefening: Teken een groot kompas op een stuk papier. Noteer in het midden een kernwaarde die belangrijk voor je is, bijvoorbeeld “eerlijkheid” of “zorgzaamheid”. Schrijf rond de kompaspunten acties die je kunt ondernemen om deze waarde te leven. Bijvoorbeeld: als “zorgzaamheid” je kernwaarde is, kun je bij de noordelijke punt schrijven: “wekelijkse telefoontjes naar dierbaren” en bij de oostelijke punt: “vrijwilligerswerk doen”. Reflecteer dagelijks op hoe goed je je aan dit kompas hebt gehouden.
De Bull’s Eye Oefening: Teken een schietschijf met meerdere ringen. Schrijf je belangrijkste waarden in de kern van de schietschijf. Denk vervolgens na over hoe dicht je huidige gedrag bij deze kernwaarden staat. Hoe dichter bij het midden, hoe beter je volgens je waarden leeft. Gebruik dit om specifieke verbeterpunten te identificeren.
Values Cards: Maak of gebruik kaarten waarop verschillende waarden staan. Sorteer ze in categorieën zoals “zeer belangrijk”, “minder belangrijk” en “niet belangrijk”. Dit helpt je om prioriteiten te stellen en duidelijkheid te krijgen over wat echt telt in jouw leven.

Lees ook ons artikel Begin met het Eind voor Ogen. Dit artikel gaat nog dieper in op waarden en bevat een handige printout die je kunt gebruiken.

Waarden omzetten in Actie

Waarden zijn pas krachtig als je ernaar leeft. Dit betekent dat je waarden omzet in concrete acties. In ACT doen we dit door waarden-gebaseerde doelen te stellen. Deze doelen zijn SMART: specifiek, meetbaar, acceptabel, realistisch en tijdgebonden. Hier is hoe je deze aanpak kunt toepassen:

Hoe stel je SMART-doelen op?

Specifiek: Formuleer je doel zo concreet mogelijk. Vraag jezelf af: wat wil ik precies bereiken? Bijvoorbeeld: in plaats van “gezonder leven”, zeg je “drie keer per week sporten”.
Meetbaar: Bepaal hoe je kunt meten of je je doel hebt bereikt. Bijvoorbeeld: houd een logboek bij van je trainingen.
Acceptabel: Zorg ervoor dat het doel haalbaar is binnen je huidige omstandigheden. Vraag jezelf: past dit doel bij mijn leven op dit moment?
Realistisch: Kies een doel dat uitdagend is, maar niet onrealistisch. Bijvoorbeeld: dagelijks een half uur wandelen is haalbaarder dan meteen een marathon lopen.
Tijdgebonden: Stel een duidelijke termijn voor je doel. Bijvoorbeeld: “Ik ga vanaf deze week elke maandag, woensdag en vrijdag naar de sportschool.”

Voorbeelden

Als je gezondheid waardevol vindt, kun je het doel stellen om drie keer per week een specifieke activiteit te doen, zoals wandelen, zwemmen of yoga.
Als je creativiteit belangrijk is, kun je jezelf voornemen om dagelijks 15 minuten te schrijven of te tekenen, met als einddoel een kunstproject binnen een maand af te ronden.

Het belangrijkste is om regelmatig je voortgang te evalueren en, indien nodig, je doelen aan te passen. Dit proces houdt je bewust van je keuzes en helpt je bij te sturen wanneer dat nodig is. Leven volgens je waarden is een continu proces van bewuste actie en reflectie.

Wil je meer info over hoe je makkelijk goede gewoonten vormt, lees dan ons artikel ‘Het belang van gewoonten: vorm nieuwe, positieve routines – Tips & Strategieën‘

Conclusie

Waarden in ACT zijn de richtingaanwijzers die ons helpen een betekenisvol leven te leiden. Ze bieden een innerlijk kompas, ook wanneer het leven stormachtig is. Door je waarden te identificeren en ernaar te leven, geef je je leven meer doel en voldoening.

Disclaimer

Ik geef geen medisch advies. Dit blog is bedoeld om mensen te informeren en hen te helpen zichzelf te ontwikkelen. Als je met problemen worstelt, raad ik je aan om een arts of therapeut te raadplegen. De informatie op dit blog kan je echter wel helpen om een aanpak te vinden die bij je past. Je kunt een psycholoog vinden in België via de website vind-een-psycholoog.be of in Nederland via vind-een-psycholoog.nl.