Zelf-als-context in ACT: Ontdek de kracht van de innerlijke waarnemer

Inhoudstabel

Wie ben jij, voorbij je gedachten, gevoelens en rollen? Heb je je ooit afgevraagd wie je bent los van alles wat je ervaart? Zelf-als-context in ACT speelt hierbij een belangrijke rol en helpt ons om los te komen van beperkende verhalen en een dieper begrip van onszelf te ontwikkelen.

Heb je er ooit over nagedacht wie je werkelijk bent, los van je gedachten, gevoelens, rollen en alles wat er in je leven gebeurt? Acceptance and Commitment Therapy (ACT) introduceert een krachtig concept om deze vraag te verkennen: zelf-als-context in ACT. Dit verwijst naar een stabiel, onveranderlijk deel van onszelf – een innerlijke waarnemer die losstaat van de voortdurende veranderingen in onze ervaringen. Zelf-als-context is niet hetzelfde als ons zelfbeeld, dat is opgebouwd uit gedachten, ervaringen en oordelen. Het gaat verder en helpt ons om los te komen van de verhalen die we onszelf vertellen.

In deze blogpost duiken we in het concept zelf-als-context in ACT en ontdekken we hoe dit ons kan helpen om een vrijer en vervullender leven te leiden. Dit is deel vier van onze reeks over ACT (Acceptance and Commitment Therapy). Lees ook de eerdere delen over ACT – Algemene Inleiding, Acceptatie, en Defusie. Ook kun je hier onze gids lezen over Omgaan met emoties.

Geen tijd om te lezen? Luister naar de AI-gegenereerde podcast van dit artikel! 🎧

Zelf-als-context in ACT voor meer vrijheid.

De Beperkingen van Zelf-als-Concept

We raken vaak verstrikt in ons zelfbeeld – een verzameling van overtuigingen, labels en verhalen over wie we denken te zijn. Dit zelfbeeld is als een vastomlijnd concept dat ons beperkt. Het kan ons gevangen houden in negatieve denkpatronen. Het kan ervoor zorgen dat we onszelf in een hokje plaatsen dat ons niet dient. Zo horen we vaak mensen zeggen: “Ik ben gewoon hopeloos”, of “Ik ben niet goed genoeg.” Wanneer we ons sterk identificeren met dit soort labels, veranderen ze van voorbijgaande gedachten in belemmerende waarheden. Deze beperken vervolgens die onze mogelijkheden.

Deze rigide zelfconcepten maken het moeilijker om flexibel en veerkrachtig te zijn in het omgaan met de uitdagingen die het leven op ons pad brengt. We worden vastgezet in vaste patronen van denken en reageren. Maar gelukkig is er een alternatieve manier om naar onszelf te kijken: een manier die ons kan bevrijden van deze belemmeringen: zelf-als-context.

Zelf-als-Context: De Stabiele Waarnemer

Zelf-als-context is een ruimere, meer flexibele manier om onszelf te ervaren. Het is het aspect van onszelf dat altijd aanwezig is, als een stille waarnemer die onze gedachten, gevoelens en sensaties observeert. Het is alsof je je leven bekijkt vanuit een hoger, breder perspectief – een plek van stabiliteit en rust te midden van de voortdurende veranderingen in onze gedachten en gevoelens.

Een nuttige metafoor om dit concept te begrijpen is de schaakbordmetafoor. Stel je voor dat je gedachten en gevoelens de schaakstukken zijn op een schaakbord. Sommige schaakstukken zijn wit, andere zwart – positieve en negatieve gedachten, goede en slechte gevoelens. Het schaakbord zelf is zelf-als-context: het blijft stabiel, ongeacht hoe het spel verloopt. Het schaakbord is de basis waarop alles plaatsvindt, maar het wordt niet veranderd door de stukken die erop staan.

Een andere metafoor is de lamp in de kamer. Stel je voor dat je gedachten, gevoelens en ervaringen de objecten in een kamer zijn. De lamp die de kamer verlicht, is zelf-als-context. De objecten veranderen voortdurend – gedachten en emoties komen en gaan – maar de lamp blijft onveranderd. Het licht van de lamp maakt het mogelijk om de objecten te zien zonder zelf deel uit te maken van die objecten.

Zelf-als-context biedt ons een gevoel van stabiliteit en continuïteit, zelfs als alles om ons heen verandert. Het stelt ons in staat om los te komen van ons zelfbeeld en een breder perspectief te ontwikkelen op onszelf en ons leven.

Oefeningen om Zelf-als-Context te Ervaren

Hoe kun je zelf-als-context ervaren? Er zijn verschillende oefeningen en technieken die je hierbij kunnen helpen:

Mindfulness meditatie: Door simpelweg te observeren wat er gebeurt – zoals je ademhaling, gedachten en gevoelens – kun je ervaren dat er een ruimte is tussen jezelf en je ervaringen. Je wordt de waarnemer, degene die observeert zonder zich te verliezen in de inhoud van je gedachten.
De “Observerende Zelf” Oefening: Dit is een geleide meditatie waarbij je uitgenodigd wordt om je bewust te worden van de waarnemer in jezelf. Je merkt op dat je meer bent dan je gedachten en gevoelens – je bent degene die deze gedachten en gevoelens observeert.
De “Wie Ben Ik?” Oefening: Dit is een schrijfopdracht waarbij je jezelf beschrijft zonder te verwijzen naar je rollen, bezittingen, gedachten of gevoelens. Wie ben je, los van al deze labels? Deze oefening helpt je om los te komen van de rigide concepten die we vaak over onszelf hebben.
Metaforen: Soms helpen metaforen om intuïtief te begrijpen wat zelf-als-context is. Een verhaal als “De Prins en de Bedelaar” kan bijvoorbeeld laten zien dat de kern van wie we zijn niet afhankelijk is van onze situatie, rollen of omstandigheden.

De Voordelen van Zelf-als-Context

Het ontwikkelen van een besef van zelf-als-context heeft verschillende voordelen:

Meer Psychologische Flexibiliteit: Door te begrijpen dat we meer zijn dan onze gedachten en gevoelens, kunnen we minder snel verstrikt raken in negatieve denkpatronen. We kunnen onze gedachten en emoties observeren zonder erdoor meegesleept te worden.
Meer Emotionele Stabiliteit: We ervaren meer innerlijke rust omdat we ons niet langer laten definiëren door de ups en downs van ons emotionele leven. Het stelt ons in staat om met compassie naar onszelf te kijken, zelfs als we fouten maken.
Meer Compassie: Door een breder perspectief op onszelf te ontwikkelen, kunnen we ook anderen met meer vriendelijkheid en begrip benaderen. We beseffen dat we allemaal meer zijn dan onze fouten en tekortkomingen.

Conclusie

Zelf-als-context is een krachtig concept binnen ACT dat ons helpt om los te komen van beperkende zelfbeelden en een breder, stabieler perspectief op onszelf te ontwikkelen. Het stelt ons in staat om flexibeler en veerkrachtiger in het leven te staan en met meer compassie naar onszelf en anderen te kijken.

Probeer eens enkele van de hierboven beschreven oefeningen en ontdek hoe het voelt om jezelf te zien vanuit zelf-als-context. Ontdek je ware zelf – diegene die altijd aanwezig is, voorbij alle gedachten en gevoelens.

“Wie jij bent is zoveel meer dan je gedachten over jezelf.”

Ben je nieuwsgierig naar meer? In de volgende blogposts gaan we verder met het verkennen van ACT en behandelen we de onderwerpen waarden en toegewijde actie. Blijf leren, blijf groeien!

Disclaimer

Ik geef geen medisch advies. Dit blog is bedoeld om mensen te informeren en hen te helpen zichzelf te ontwikkelen. Als je met problemen worstelt, raad ik je aan om een arts of therapeut te raadplegen. De informatie op dit blog kan je echter wel helpen om een aanpak te vinden die bij je past. Je kunt een psycholoog vinden in België via de website vind-een-psycholoog.be of in Nederland via vind-een-psycholoog.nl.