Aandacht! Het belang van aandacht en bewustzijn

Hoe komt het toch dat de ene persoon de wereld om zich heen helemaal anders ervaart dan de andere? Een deel van het antwoord hebben we besproken in de post ‘Overtuigingen bepalen je perceptie van de wereld – De kracht van de zelfvervullende voorspelling en de bevestigingsbias’. Een ander belangrijk aspect is waar we onze aandacht op richten. In dit artikel bespreken we het belang van aandacht en hoe het je leven positief of negatief kan beïnvloeden.

Het effect van aandacht

Het experiment van Tony Robbins

Een van de meest fascinerende experimenten over aandacht komt van Tony Robbins, een bekende life-coach en motivatiespreker. In zijn audiocursus Personal Power II, vraagt hij de luisteraar om het volgende te doen:

• Kijk eens in de ruimte om je heen. Zoek alles wat bruin van kleur is. Welke voorwerpen zijn bruin? Wat staat er in de ruimte dat bruin is. Kijk goed rond!
• Sluit vervolgens je ogen en noem zoveel mogelijk dingen op die … groen zijn.
• Voel je je wat bedrogen? Probeer maar. De kans is groot dat je je weinig dingen voor de geest kunt halen die groen zijn.
• Kun je er geen meer opnoemen? Open dan je ogen en kijk. Zoek naar alles wat groen is.

Je zal merken dat er veel meer groen in je omgeving is dan je daarnet inschatte. Was het er voordien? Jazeker. Waarom kon je je het dan niet herinneren met je ogen dicht? Het antwoord is focus – of aandacht. Je werd geprimed om je aandacht op iets anders te richten. Omdat de focus eerst op bruin lag, was het moeilijk om de groene voorwerpen te herinneren.

Het belang van aandacht

Dit experiment toont aan hoe belangrijk focus is in ons dagelijks leven: soms zien we mooie dingen niet, omdat we op iets anders gefocust zijn.

De bekende film ‘The Secret’ van Rhonda Byrne illustreert dit ook. De film is controversieel en ik onderschrijf niet alles wat men daar beweert. Maar ik ben wel overtuigd dat ik meer ervaar van hetgeen waarop mijn focus ligt. Als ik mijn dag begin met dankbaarheidsoefeningen – een lijstje maak van dingen waar ik dankbaar voor ben – dan lijk ik die dag meer dingen te zien waar ik dankbaar voor kan zijn.

In the Secret verklaart men dit door de Wet van de Aantrekkingskracht: onze gedachten en gevoelens bepalen wat we in ons leven aantrekken. Positieve gedachten trekken positieve dingen aan, negatieve gedachten trekken negatieve dingen aan.

Waar of niet, denk eens aan de twee volgende scenario’s, waarbij de situatie verandert door je aandacht op een andere manier op dezelfde ’taak’ te richten. Je gevoel over de situatie verandert, en daardoor verandert ook vaak het resultaat:

1. Het lopen over een lijn of balk
   Kun je over een 4 meter lange lijn van 10 cm breed lopen die op de grond geschilderd is? Waarschijnlijk geen enkel probleem. Kun je hetzelfde doen, maar nu over een balk van 4 meter lang en 10 cm breed, op drie meter hoogte? Waarschijnlijk wordt dit een stuk moeilijker. Waarom?
2. Een voetbalwedstrijd
   Ik heb zelf altijd gevoetbald. We stonden ooit 0-3 voor aan de rust. Makkelijk en zelfverzekerd. De tegenstander bakte er niets van. En toen werd het plots uit het niets 1-3 en viel alles uit elkaar. Hoe kwam dat?

In beide situaties gebeurt hetzelfde: de focus verschuift. Aanvankelijk richtte je je op het volbrengen van de taak, zoals over de lijn lopen of voetballen om te winnen. Maar dan verandert de situatie. Plotseling denk je niet meer aan simpelweg over de lijn of balk lopen, maar aan het voorkomen van een val! Opeens probeer je enkel te voorkomen dat je verliest! Je trekt als het ware het negatieve aan.

Denk eens na over enkele gelijkaardige situaties die je meemaakte. Ooit meegemaakt dat alles makkelijk gaat en ook meezit? Of dat alles in een moeilijke periode ook tegenzit?

Een verklaring: het Reticulair Activatie Systeem (RAS) in je hersenen

Het Reticulair Activatie Systeem (RAS) is een netwerk van neuronen in de hersenen dat een cruciale rol speelt in het filteren van informatie en het richten van onze aandacht. Het RAS helpt ons om selectief te zijn in wat we waarnemen en verwerken, waardoor we ons kunnen concentreren op relevante informatie en irrelevante prikkels kunnen negeren.

De werking van het RAS kan worden geïllustreerd aan de hand van de volgende voorbeelden:

• Kersverse moeders: Kersverse moeders worden vaak wakker door het zachtste geluid van hun baby, zelfs als ze diep slapen. Dit komt omdat het RAS deze geluiden als zeer relevant beschouwt en de moeder daarom direct alert maakt.
• Cocktailparty-effect: We zijn op een feestje in staat om onze aandacht te richten op één enkele conversatie. We negeren wat in een groepje achter ons gezegd wordt. Maar als men in dat ander groepje onze naam noemt, is de kans groot dat we dit wél horen. Onze naam is belangrijk voor ons RAS.
• Baader-Meinhof-fenomeen: Als je een nieuwe auto koopt, lijkt het plots alsof iedereen dezelfde wagen heeft. En wanneer je (of je partner) zwanger bent, lijkt iedereen om je heen ook in verwachting. Dit komt doordat we onbewust focussen op wat belangrijk is en dit opvalt tussen alles om ons heen.

Het RAS is dus een essentieel onderdeel van ons cognitief functioneren en heeft invloed op hoe we de wereld om ons heen ervaren. Door bewust te zijn van de werking van het RAS, kunnen we leren om onze aandacht beter te sturen en ons te richten op wat echt belangrijk is in ons leven.

Wat kunnen we doen om onze aandacht te richten?

• Doelen stellen
  Weten wat je wil bereiken is belangrijk. Doelen geven je focus en helpen je om je energie te richten op wat belangrijk is. Hoe duidelijker dit voor je is, hoe sterker het effect zal zijn. Opportuniteiten zullen opduiken vanuit de achtergrond.
• Je waarden bepalen
  De waarden fungeren als een kompas. Ze helpen je om beslissingen te nemen die in de lijn liggen van wie je echt wil zijn.
• De juiste vragen stellen
  Tony Robbins zegt: “Vragen zijn het antwoord!” Het stellen van de juiste vragen kan je helpen om je aandacht te richten op positieve en productieve zaken. Let op de volgende tips:
  • Stel jezelf positieve vragen: Vragen zonder negaties, want ons brein negeert deze.
  • Vermijd vragen met negatieve vooronderstellingen, zoals “Waarom heb ik dat altijd?” Dit soort vragen leidt tot negatieve antwoorden en versterkt ongewenste overtuigingen.
  • Gebruik vooronderstellingen in ons voordeel, bijvoorbeeld door te vragen: “Waarom heb ik altijd geluk?”
• Train je aandacht met mindfulness en meditatie
  • Mindfulness is het bewust richten van je aandacht op het huidige moment, zonder oordeel. Door regelmatig te oefenen kun je je concentratie verbeteren. Je kunt je stress verminderen en emotionele veerkracht opbouwen.
  • Meditatie is een gerelateerde praktijk waarbij je je aandacht traint door te focussen op een anker: je ademhaling, een mantra,… Stel je vast je aandacht afdwaalt, weg van je ademhaling of mantra? Keer dan gewoon terug en focus terug. Het lijkt vrij eenvoudig maar dat is het zeker niet.
    Veel mensen geraken gefrustreerd doordat ze afdwalen, maar eigenlijk is dit net goed. Het opmerken en terugbrengen van je aandacht is net de oefening. Het is alsof je een pup die de hele tijd weg loopt telkens terug op dezelfde plaats zet. Tot hij niet meer wegloopt… Zo gaat het ook met je geest.

In een latere blogpost ga ik hier meer uitgebreid op in.

Conclusie

Aandacht is een erg belangrijke factor, naast onze overtuigingen. Samen bepalen ze in grote mate hoe we de wereld om ons heen ervaren. Het trainen van je aandacht en bewustzijn is essentieel voor een gezonde geest en persoonlijke groei. Door je aandacht te richten op wat belangrijk is, doelen te stellen, je waarden te bepalen en je bewustzijn te vergroten, kun je een leven creëren dat in lijn is met je diepste verlangens en overtuigingen. Begin vandaag nog met het oefenen van mindfulness en meditatie en ontdek de kracht van gerichte aandacht voor jezelf.

Meer lezen?

• Robbins, A. (1991). Personal Power II: The Driving Force! Robbins Research International.
• Robbins, A. (1991). Awaken the Giant Within: How to Take Immediate Control of Your Mental, Emotional, Physical and Financial Life.
• Byrne, R. (2006). Het geheim. Atria Books
• Dweck, C. S. (2006). Mindset: The New Psychology of Success. Ballantine Books: Dit boek bespreekt de groeimindset, wat relevant is voor het onderwerp van aandacht en persoonlijke groei.
• Kabat-Zinn, J. (1994). Wherever You Go, There You Are: Mindfulness Meditation in Everyday Life. Hachette Books: Dit boek is een uitstekende bron voor mindfulness en meditatie, geschreven door een expert op het gebied.
• Baumeister, R. F., & Tierney, J. (2011). Willpower: Rediscovering the Greatest Human Strength. Penguin Books: Dit boek bespreekt het belang van zelfbeheersing, doelen stellen en aandacht richten op persoonlijke groei en succes.
• Posner, M. I., & Petersen, S. E. (1990). The attention system of the human brain. Annual Review of Neuroscience, 13, 25-42: Dit artikel is een klassieke bron over het aandachtssysteem van de menselijke hersenen, inclusief het Reticulair Activatie Systeem.

Of kijk je liever?